Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, w której komórki beta trzustki odpowiedzialne za produkcję insuliny zostają zniszczone przez układ odpornościowy. Występuje najczęściej u dzieci i młodych dorosłych. Do głównych objawów należą: nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, utrata masy ciała oraz zmęczenie. Wymaga stałego stosowania insuliny.
Stanowi około 90% wszystkich przypadków cukrzycy. Charakteryzuje się insulinoopornością oraz postupującym upośledzeniem wydzielania insuliny przez trzustkę. Do głównych czynników ryzyka należą: otyłość, brak aktywności fizycznej, predyspozycje genetyczne oraz wiek powyżej 45 lat. Często rozwija się bezobjawowo przez wiele lat.
Występuje u około 2-14% ciężarnych kobiet, zwykle w drugim lub trzecim trymestrze ciąży. Po porodzie często ustępuje, jednak zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości.
W Polsce na cukrzycę choruje około 2,5 miliona osób, przy czym szacuje się, że podobna liczba może mieć niezdiagnozowaną chorobę. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie są kluczowe dla zapobiegania powikłaniom sercowo-naczyniowym, nefropatii i retinopatii cukrzycowej.
Metformina jest lekiem pierwszego wyboru w terapii cukrzycy typu 2. Działa poprzez zmniejszenie produkcji glukozy przez wątrobę i zwiększenie wrażliwości tkanek na insulinę. Jest dobrze tolerowana i nie powoduje zwiększenia masy ciała. Główne przeciwwskazania to ciężka niewydolność nerek i wątroby.
Na polskim rynku dostępne są również:
Wybór odpowiedniego leku zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta, współistniejących chorób oraz profilu działań niepożądanych. Najczęstsze skutki uboczne to zaburzenia żołądkowo-jelitowe, hipoglikemia (szczególnie w przypadku pochodnych sulfonylomocznika) oraz infekcje układu moczowo-płciowego przy stosowaniu inhibitorów SGLT-2.
W Polsce dostępne są różnorodne preparaty insulinowe, dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjentów z cukrzycą. Wybór odpowiedniego rodzaju insuliny i systemu podawania ma kluczowe znaczenie dla skutecznej kontroli poziomu glukozy we krwi.
Insulina krótkodziałająca rozpoczyna działanie po 30-60 minutach i utrzymuje efekt przez 6-8 godzin, natomiast insulina szybkodziałająca działa już po 10-15 minutach przez około 3-5 godzin. Insulina o przedłużonym działaniu zapewnia stabilną kontrolę glikemii przez 12-24 godziny. Gotowe preparaty insuliny mieszanej łączą działanie krótko- i długotrwałe, upraszczając schemat terapii.
Prawidłowa technika podawania obejmuje rotację miejsc wstrzyknięć i zachowanie odpowiedniego kąta. Preparaty insulinowe należy przechowywać w lodówce, unikając zamrażania. Najczęstsze błędy to nieregularne dawkowanie, nieprawidłowe przechowywanie oraz brak rotacji miejsc iniekcji, co może prowadzić do lipodystrofii.
Samokontrola glikemii stanowi fundament skutecznego leczenia cukrzycy, umożliwiając pacjentom świadome zarządzanie swoim stanem zdrowia i dostosowywanie terapii do aktualnych potrzeb organizmu.
Glukometry tradycyjne oferują podstawowe funkcje pomiaru z wykorzystaniem pasków testowych, zapewniając szybkie i dokładne wyniki. Nowoczesne systemy ciągłego monitorowania glukozy (CGM) revolucjonizują kontrolę cukrzycy, dostarczając dane w czasie rzeczywistym bez konieczności nakłuwania palca.
Wybór odpowiednich pasków testowych powinien uwzględniać kompatybilność z glukometrem oraz indywidualne potrzeby. Interpretacja wyników wymaga uwzględnienia pory dnia, posiłków i aktywności fizycznej. Prowadzenie regularnego dzienniczka glikemii pomaga lekarzowi w optymalizacji terapii i identyfikacji wzorców zmian glukozy.
Nowoczesne suplementy diety stanowią ważne wsparcie w kompleksowym leczeniu cukrzycy. Mikroelementy takie jak chrom i cynk pomagają w prawidłowej regulacji poziomu glukozy we krwi oraz wspierają metabolizm węglowodanów. Chrom zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę, podczas gdy cynk uczestniczy w syntezie i magazynowaniu tego hormonu.
Kwas alfa-liponowy wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne, chroniąc komórki przed uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki. Pomaga także w regeneracji nerwów obwodowych, co jest szczególnie istotne w profilaktyce neuropatii cukrzycowej.
Specjalne kosmetyki i kremy dla diabetyków zawierają składniki nawilżające i regenerujące, które pomagają utrzymać prawidłową kondycję skóry. Produkty do pielęgnacji stóp diabetycznych zawierają mocznik, kwas moczowy oraz witaminy wspomagające gojenie się ran.
Cukrzyca może prowadzić do szeregu poważnych powikłań, które dzielą się na ostre i przewlekłe. Ostre powikłania obejmują hipoglikemię - niebezpieczne obniżenie poziomu cukru we krwi, oraz ketonurię - obecność ciał ketonowych w moczu, która może prowadzić do kwasicy ketonowej.
Długotrwale podwyższony poziom glukozy uszkadza naczynia krwionośne, prowadząc do mikroangiopatii i makroangiopatii. Te zmiany mogą dotyczyć różnych narządów i układów:
Skuteczna profilaktyka powikłań wymaga nie tylko kontroli glikemii, ale także regularnego monitorowania ciśnienia tętniczego i poziomu cholesterolu. Dostępne są preparaty farmakologiczne wspomagające ochronę nerek, wzroku oraz układu nerwowego. Kluczowe znaczenie ma również systematyczna kontrola lekarska oraz przestrzeganie zaleceń dotyczących stylu życia i diety.
