Cholesterol to substancja tłuszczowa niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest produkowany głównie przez wątrobę, ale dostarczany także z pożywieniem. Pełni kluczową rolę w budowie błon komórkowych i produkcji hormonów.
Wyróżniamy dwa główne typy cholesterolu:
Cholesterol uczestniczy w syntezie hormonów płciowych, kortyzolu i witaminy D. Jest także składnikiem żółci, która pomaga trawić tłuszcze.
Nadmierne stężenie cholesterolu LDL prowadzi do rozwoju miażdżycy, zwiększając ryzyko zawału serca, udaru mózgu i innych chorób układu krążenia.
Wysoki cholesterol przez długi czas przebiega bezobjawowo. Objawy mogą pojawić się dopiero w zaawansowanym stadium choroby i obejmują:
Podstawowym badaniem jest lipidogram wykonywany na czczo, który określa poziom cholesterolu całkowitego, LDL, HDL i triglicerydów. Badanie wykonuje się z próbki krwi żylnej.
Według polskich wytycznych, prawidłowy poziom cholesterolu całkowitego to poniżej 190 mg/dl, LDL poniżej 115 mg/dl, a HDL powyżej 40 mg/dl u mężczyzn i 45 mg/dl u kobiet.
Konsultację lekarską należy umówić przy wystąpieniu objawów choroby wieńcowej, obecności czynników ryzyka oraz w ramach regularnych badań profilaktycznych po 40. roku życia.
Lipidogram zaleca się wykonywać co 5 lat u osób zdrowych po 20. roku życia, częściej u osób z czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego.
W polskich aptekach dostępna jest szeroka gama leków przeciwcholesterolowych, które pomagają w kontrolowaniu poziomu lipidów we krwi. Najczęściej przepisywane są przez lekarzy w ramach kompleksowego leczenia zaburzeń lipidowych.
Statyny stanowią podstawę farmakoterapii wysokiego cholesterolu. Do najczęściej stosowanych należą atorwastatyna (Lipitor, Atoris), simwastatyna (Zocor, Vasilip) oraz rosuwastatyna (Crestor, Rosart). Leki te skutecznie obniżają poziom cholesterolu LDL oraz całkowitego cholesterolu.
Preparaty z kwasem nikotynowym pomagają podnieść poziom dobrego cholesterolu HDL, podczas gdy inhibitory absorpcji cholesterolu, takie jak ezetimib (Ezetrol), zmniejszają wchłanianie cholesterolu z przewodu pokarmowego. Fibraty są szczególnie skuteczne w obniżaniu triglicerydów.
W Polsce popularne marki obejmują Lipitor, Sortis, Crestor czy Zocor. Większość leków na cholesterol wymaga recepty lekarskiej, jednak dostępne są także suplementy diety bez recepty, które mogą wspomagać kontrolę cholesterolu jako część zdrowego stylu życia.
Oprócz leków na receptę, polscy konsumenci mają dostęp do wielu suplementów diety, które mogą naturalnie wspierać utrzymanie prawidłowego poziomu cholesterolu. Suplementy te stanowią doskonałe uzupełnienie zdrowej diety i aktywności fizycznej.
Kwasy omega-3 z ryb morskich skutecznie obniżają triglicerydy i wspierają zdrowie serca. Stanole i sterole roślinne naturalnie blokują absorpcję cholesterolu, podczas gdy preparat z czerwonego drożdża ryżowego zawiera naturalne statyny. Błonnik rozpuszczalny pomaga w usuwaniu cholesterolu z organizmu.
W polskich aptekach dostępne są renomowane marki jak Olimp, Swanson, Now Foods czy Solgar. Przed rozpoczęciem suplementacji warto skonsultować się z farmaceutą lub lekarzem, szczególnie przy jednoczesnym stosowaniu leków na receptę.
Skuteczna kontrola poziomu cholesterolu rozpoczyna się od właściwej diety. Szczególnie pomocne są produkty bogate w błonnik rozpuszczalny, takie jak owies, jęczmień, fasola i jabłka. Orzechy włoskie, migdały oraz ryby tłuste jak łosoś i makrela dostarczają zdrowych kwasów tłuszczowych omega-3. Sterole i stanole roślinne obecne w specjalnie wzbogaconych margarynach również skutecznie obniżają cholesterol LDL.
Ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych i trans jest kluczowe. Należy unikać czerwonego mięsa, pełnotłustych nabiału, smażonych potraw oraz produktów wysoko przetworzonych. Szczególną uwagę należy zwrócić na ukryte źródła cholesterolu w ciastach, ciastkach i fast foodach.
Planowanie posiłków z wyprzedzeniem, czytanie etykiet produktów oraz gotowanie w domu zamiast zamawiania jedzenia na wynos to proste sposoby na kontrolę diety. Wymiana białego pieczywa na pełnoziarniste i wybór chudych źródeł białka przynoszą wymierne korzyści zdrowotne.
Statyny, najpowszechniej przepisywane leki na cholesterol, najlepiej przyjmować wieczorem, gdy produkcja cholesterolu przez wątrobę jest najwyższa. Ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarza dotyczących dawkowania i nie przerywanie terapii bez konsultacji. Leki należy przyjmować o stałej porze dnia, najlepiej z wodą.
Najczęstsze skutki uboczne to bóle mięśni, problemy żołądkowe i rzadko - problemy z wątrobą. Szczególną ostrożność należy zachować przy jednoczesnym stosowaniu niektórych antybiotyków, leków przeciwgrzybiczych czy preparatów na serce. Sok grejpfrutowy może nasilać działanie statyn.
Natychmiastowej konsultacji wymaga wystąpienie silnych bólów mięśni, ciemny mocz, żółtaczka czy uporczywe nudności. Farmaceuta pomoże w przypadku wątpliwości dotyczących interakcji z innymi lekami lub suplementami. Regularne wizyty kontrolne u lekarza pozwalają na optymalizację terapii i dostosowanie dawkowania do indywidualnych potrzeb pacjenta.
