Choroba Alzheimera to neurodegeneracyjne schorzenie mózgu, które prowadzi do postępującego pogorszenia funkcji poznawczych. Charakteryzuje się gromadzeniem nieprawidłowych białek w mózgu, co powoduje obumieranie komórek nerwowych i stopniową utratę pamięci, zdolności myślenia oraz wykonywania codziennych czynności.
Choroba Parkinsona jest przewlekłym zaburzeniem neurologicznym wpływającym głównie na układ ruchu. Powstaje w wyniku degeneracji komórek nerwowych produkujących dopaminę w mózgu. Objawia się drżeniem, sztywnością mięśni, spowolnieniem ruchów oraz zaburzeniami równowagi.
W Polsce choroba Alzheimera dotyka około 300 tysięcy osób, podczas gdy choroba Parkinsona - około 100 tysięcy. Alzheimer wpływa przede wszystkim na pamięć i funkcje poznawcze, natomiast Parkinson głównie na sprawność ruchową. Oba schorzenia znacząco ograniczają samodzielność pacjentów i wymagają kompleksowej opieki medycznej oraz wsparcia rodziny.
Pierwszymi sygnałami choroby Alzheimera są zazwyczaj problemy z pamięcią krótkotrwałą, trudności w planowaniu i rozwiązywaniu problemów oraz dezorientacja w czasie i miejscu. Pacjenci mogą także doświadczać zmian nastroju i osobowości.
Diagnostyka obejmuje szczegółowy wywiad medyczny, badania neurologiczne oraz testy neuropsychologiczne. W przypadku podejrzenia należy niezwłocznie skonsultować się z neurologiem lub geriatrą. Wczesne wykrycie pozwala na szybsze wdrożenie odpowiedniego leczenia farmakologicznego i terapii wspomagających, co znacząco spowalnia postęp choroby i poprawia jakość życia pacjenta.
W Polsce dostępnych jest kilka skutecznych preparatów do leczenia choroby Alzheimera. Do najważniejszych należą inhibitory acetylocholinesterazy oraz antagoniści receptorów NMDA. Główne substancje czynne to donepezil, rivastigmine, galantamine oraz memantine, które są dostępne pod różnymi nazwami handlowymi w polskich aptekach.
Terapia choroby Parkinsona opiera się głównie na uzupełnianiu niedoboru dopaminy w mózgu. Podstawowym lekiem pozostaje levodopa w połączeniu z karbidopą, dostępna jako Nacom czy Sinemet. Agonisty dopaminy, takie jak ropinirol (Requip) i pramipeksol (Mirapexin), stanowią alternatywę lub uzupełnienie terapii. Inhibitory MAO-B, reprezentowane przez selegilinę i rasagylinę, spowalniają rozkład dopaminy.
Większość preparatów przeciwko chorobom neurodegeneracyjnym objęta jest refundacją NFZ po uzyskaniu odpowiedniej dokumentacji medycznej. Leki dostępne są w aptekach ogólnodostępnych na receptę, a niektóre preparaty wymagają specjalistycznej recepty neurologicznej lub psychiatrycznej.
Leki stosowane w chorobie Alzheimera, takie jak donepezil, rivastigmina czy galantamina, wymagają stopniowego wprowadzania dawek. Rozpoczynamy od najniższej dawki terapeutycznej, stopniowo ją zwiększając co 4-6 tygodni. Memantyna rozpoczyna się od 5 mg dziennie, zwiększając dawkę o 5 mg tygodniowo do maksymalnej dawki 20 mg. Leki należy przyjmować w stałych porach, najlepiej podczas posiłków, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego.
W terapii choroby Parkinsona kluczowe znaczenie ma indywidualne dostosowanie dawkowania. Lewodopa z karbidopą rozpoczyna się od małych dawek (100/25 mg) 2-3 razy dziennie, stopniowo zwiększając według potrzeb. Agoniści dopaminy jak pramipeksol czy ropinirol wymagają powolnej titracji przez kilka tygodni. Ważne jest zachowanie równych odstępów między dawkami oraz monitorowanie objawów ruchowych.
Regularne przyjmowanie leków jest fundamentem skutecznej terapii. Opóźnienia w dawkowaniu mogą prowadzić do pogorszenia objawów, szczególnie w chorobie Parkinsona. W zaawansowanych stadiach choroby często konieczne są modyfikacje dawek - zmniejszenie w przypadku nasilenia objawów niepożądanych lub zwiększenie przy progresji choroby. Wszystkie zmiany dawkowania powinny odbywać się wyłącznie pod kontrolą lekarza specjalisty.
Inhibitory cholinesterazy mogą wywoływać nudności, wymioty, biegunkę oraz utratę apetytu. Występują również zaburzenia snu, zawroty głowy i osłabienie. Memantyna rzadziej powoduje działania niepożądane, ale może wystąpić senność, zaburzenia równowagi czy zaparcia. U części pacjentów obserwuje się spowolnienie akcji serca, dlatego konieczne jest monitorowanie EKG u osób z chorobami układu krążenia.
Leki przeciwparkinsonowskie mogą powodować:
Przeciwwskazaniami do stosowania inhibitorów cholinesterazy są ciężkie zaburzenia przewodzenia serca, czynna choroba wrzodowa żołądka oraz astma oskrzelowa. Leki przeciwparkinsonowskie wymagają ostrożności u pacjentów z psychozami, ciężkimi chorobami serca oraz zaburzeniami wątroby. Regularne kontrole lekarskie, badania krwi oraz ocena funkcji poznawczych są niezbędne dla bezpiecznej terapii.
Systematyczne ćwiczenia fizyczne odgrywają kluczową rolę w spowalnianiu progresji objawów. W chorobie Parkinsona fizjoterapia koncentruje się na poprawie równowagi, koordinacji i zmniejszeniu sztywności mięśniowej. Terapia zajęciowa pomaga w utrzymaniu samodzielności w czynnościach codziennych. Logopedia jest szczególnie ważna przy zaburzeniach mowy i połykania.
Zbilansowana dieta bogata w antyoksydanty, omega-3 i witaminy grupy B wspiera funkcje mózgu. W chorobie Parkinsona należy ograniczyć białko w posiłkach zawierających lewodopę. Suplementy jak koenzym Q10, witamina D czy kurkuma mogą przynosić dodatkowe korzyści, ale ich stosowanie powinno być skonsultowane z lekarzem.
Wsparcie psychologiczne jest niezbędne zarówno dla pacjentów, jak i ich rodzin. W Polsce działają organizacje takie jak:
Oferują one grupy wsparcia, programy edukacyjne oraz pomoc w dostępie do nowoczesnych terapii, w tym stymulacji głębokiej mózgu czy terapii pompowej. Teleporadnictwo i aplikacje mobilne pomagają w codziennym monitorowaniu objawów.
